Verhaeren: het dorp, de stad, de wereld
In 2016 is Verhaeren 100 jaar gelden gestorven. We overlopen kort zijn biografie:
Emile Verhaeren wordt op 21 mei 1855 te Sint-Amands geboren.
In 1883 publiceert Verhaeren zijn eerste dichtbundel Les Flamandes. Ook Verhaerens tweede dichtbundel Les Moines (1886) wordt niet met het verwachte enthousiasme onthaald. Deze tegenslagen, de dood van zijn beide ouders in 1888 en zijn aanhoudende gezondheidsproblemen leiden tot een morele crisis, die ook op zijn oeuvre haar weerslag heeft. In deze periode verschijnen de dichtbundels Les Soirs (1888), Les Débâcles (1888) en Les Flambeauxnoirs (1891).
Maar in oktober 1889 - tijdens een bezoek aan zijn zus - ontmoet Verhaeren de vijf jaar jongere Marthe Massin te Bornem. Deze getalenteerde Luikse kunstenares geeft tekenles aan de kinderen van de graaf de Marnix de Sainte-Aldegonde. De dichter is op slag verliefd. Het koppel trouwt op 24 augustus 1891 en vestigt zich in Brussel. Hun geluk weerspiegelt zich in de drie bundels liefdespoëzie die de dichter aan zijn vrouw wijdt: Les Heures Claires (1896), Les Heuresd’Après-midi (1905) en Les Heures du Soir (1911).
Maar niet alleen in zijn huwelijksgeluk vindt Verhaeren dichterlijke inspiratie. In de dichtbundels Les Campagnes Hallucinées (1893), Les VillesTentaculaires (1895), Les VillagesIllusoires (1895) en zijn eerste theaterstuk Les Aubes(1898) , trekt hij ten strijde tegen de sociale ongelijkheid en de teloorgang van het platteland, wrange vruchten van de Industriële Revolutie.
Op het keerpunt van zijn carrière - omstreeks 1898 - vestigt de dichter zich voorgoed te Saint-Cloud nabij Parijs. De verhuizing komt zijn literaire productiviteit en faam in Frankrijk en heel Europa ten goede. Tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog keert de dichter evenwel jaarlijks terug naar Le Caillou-qui-Bique, zijn buitenverblijf in de buurt van Roisin aan de Frans-Belgische grens.
Bij het aanbreken van de 20ste eeuw is de dichter wereldberoemd: zijn oeuvre wordt vertaald, geciteerd en besproken. Zijn humanitair expressionistisch werk getuigt van een vernieuwd geloof in de mens en zijn triomfantelijke levenskracht. Verhaeren reist doorheen Europa - tot zelfs in Sint-Petersburg en Moskou - , geeft talloze lezingen en wordt door koning Albert I gepromoveerd tot poètenational. In 1911 grijpt Verhaeren zelfs net naast de Nobelprijs voor Literatuur, die wordt toegekend aan zijn vriend Maurice Maeterlinck.
Maar in 1914 - op het toppunt van zijn roem in Duitsland - breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Verhaeren is ontredderd. Als strijdbare pacifist klaagt hij in vlammende en schrijnende verzen de waanzin van de oorlog aan, publiceert gedichten in anti-Duitse geschriften en geeft voordrachten. Zo ook op 27 november 1916 te Rouen. Die dag tracht de 61-jarige dichter nog voor de stilstand van de rijtuigen aan boord te gaan van de trein naar Parijs. Hij verliest het evenwicht, glijdt onder de trein … en overlijdt ter plaatste.
Waarom ‘Verhaeren 2016’?
Naast de concrete aanleiding van zijn overlijden 100 jaar geleden zijn er zeker drie goede redenen om een Verhaeren-jaar te organiseren:
• Verhaeren zijn poëzie blijft ijzersterk, ook 100 jaar later. De vele vertalingen in Vlaanderen maar ook en vooral daarbuiten blijven jaar in jaar uit aantonen.
• Verhaeren behandelde in zijn werk tal van thema’s die ook vandaag relevant en brandend actueel blijven: crisis en ongelijkheid, pacifisme en oorlog, het platteland en de stad, geloof in technologie en vooruitgang, …
• Verhaeren blijft een inspiratiebron voor dichters van vandaag en leeft verder in het dorp Sint-Amands en op andere plekken. Onder andere de dorpsgedichten in Sint-Amands bewijzen dit.
Doelgroepen
‘Verhaeren 2016’ richt zich tot drie grote doelgroepen. Deze drie doelgroepen echoën ook de titel van het Verhaeren-jaar ‘Verhaeren 2016: het dorp, de stad en de wereld’:
Iedereen in Sint-Amands
De ambitie is om enerzijds louter poëzie van Verhaeren en anderen te brengen en anderzijds deze werking open te trekken tot een evenement voor iedereen van Sint-Amands. Daarom zal er aandacht zijn voor laagdrempelige activiteiten die iedereen kunnen aanspreken. De activiteiten in Sint-Amands zijn voor deze groep de aanleiding om misschien elders een Verhaeren-activiteit te bezoeken. Ook de communicatie speelt hier dusdanig op in.
Kunstliefhebbers in de regio
Liefhebbers van poëzie en kunst uit de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen en bij uitbreiding uit heel Vlaanderen. Tot dit publiek richten zich de tentoonstellingen, klassieke concerten en dergelijke. De activiteiten buiten Sint-Amands zijn voor deze groep misschien de aanleiding om in Sint-Amands een Verhaeren-activiteit te bezoeken. Ook de communicatie speelt hier dusdanig op in.
Verhaerenkenners van buiten de regio
Deze kenners zijn vrienden van het museum, wetenschappers, … Zij vinden de weg naar de musea, tentoonstellingen en eventueel het wetenschappelijk colloquium.
Basisfilosofie van het programma
‘Verhaeren: het dorp, de stad en de wereld’ is de (werk)titel voor het evenement. Deze geeft reeds lijnen:
• De titel geeft de ambitie aan om tijdens 2016 actief te zijn in Sint-Amands maar ook in de omliggende steden Brussel, Gent en Antwerpen en bovendien ruimer.
• De titel verwijst ook naar belangrijke thema’s in Verhaerens werk en leven. Hij schreef uitvoerig over zijn dorp en het Vlaamse platteland maar ook over de steden en hun rol in het maartschappelijk leven. Hij was bovendien een man van de wereld en gekend en bekend in gans de toenmalige wereld.
Naast de titel wensen we een aantal aandachtspunten onderliggend aanbod te laten komen:
• De (nieuwe) mens/onder de mensen
Dit thema schetst de mens Verhaeren in zijn tijd, binnen zijn netwerk van vrienden, als de passionele mens met zijn liefde voor Marthe,
• De reiziger
Dit thema bekijkt Verhaeren als letterlijk als reiziger in Europa maar vooral figuurlijk als reiziger naar onze tijd (zijn relevantie vandaag)
• De Europese reus
Verhaeren was een literaire reus in Europa als dichter, visionair, aanhanger van de vooruitgangskunst, … Ook dit aspect verdient aandacht.
Contact ‘Verhaeren 2016’
Cultuurdienst Sint-Amands
Liesbeth De Keersmaecker
Livien Van der Looystraat 10
2890 Sint-Amands
T 052 39 98 62
cultuurdienst@sint-amands.be
www.sint-amands.be
Emile Verhaerenmuseum
Rik Hemmerijckx, conservator
Emile Verhaerenstraat 71
2890 Sint-Amands
T 052 33 08 05
verhaerenmuseum@skynet.be
www.emileverhaeren.be
